مدتی است که نمایندگان پارلمان شهری، نمایندگان مجلس شورای اسلامی و برخی کارشناسان نسبت به بالا رفتن میزان نیترات در آب تهران هشدار می‌دهند. در مقابل مسئولانی که با آب شرب سر وکار دارند این ادعاها را رد می‌کنند ولی گاه برخی انتقادات را هم به دلیل افزایش بیش از حد جمعیت و فرسودگی شبکه آب می‌پذیرند. با این همه هم مسئولان بهداشتی و هم شرکت آب و فاضلاب سلامت آب تهران را تأیید می‌کنند. شایعات افزایش نیترات از زمانی بالا گرفت که رحمت‌الله حافظی رئیس کمیسیون محیط زیست شورای شهر تهران نسبت به نیترات موجود در آب تهران هشدار داد و گفت که آب پشت سدها زیر ۱۰ درصد نیترات دارد و برای مصرف انسانی بسیار مناسب است، اما به واسطه حفر چاه‌های عمیق میزان نیترات موجود در آب‌ها به ۶۰ درصد افزایش پیدا کرده که در اختلاط با آب سد و برای مصرف شهروندان تا ۳۰ درصد کنترل می‌شود. به عبارت دیگر درنهایت آب تهران ۳۰ درصد نیترات دارد که وضعیت خطرناکی است. وی همچنین در مصاحبه‌های متعدد عنوان کرده است که در سال‌های گذشته ۷۵ درصد آب تهران از سدها و ۲۵ درصد از چاه‌های عمیق تأمین می‌شد، در حالی که متأسفانه در این سال‌ها تنها ۵۸ درصد آب تهران از سدها و ۴۲ درصد باقی مانده از چاه‌ها تأمین می‌شود.
وقتی اعتراض‌ها به کیفیت آب بالا گرفت برخی کارشناسان محیط زیست و نیز رئیس جامعه پزشکان از آلوده بودن و بی‌کیفیتی آب تهران گلایه کردند که باید میزان نیترات در ۱۰۰سی‌سی حدود ۱۰میکرو گرم باشد و در حال حاضر طی آزمایش‌هایی که صورت گرفته این میزان در آب تهران چند برابر شده است. کسانی که به میزان زیادی از آب نیترات‌دار استفاده می‌کنند، این ماده روی گلبول‌های قرمز آنها می‌نشیند و در نتیجه این اتفاق، اکسیژن‌رسانی به نسوج مختل می‌شود بطوری که اکسیژن به میزان کافی به قلب، ریه و مغز نمی‌رسد که در نوزادان منجر به مرگ، در کودکان موجب ابتلا به بیماری‌های گوناگون از جمله Bluebaby (سفید شدن لب و دهان) و در بزرگسالان ناراحتی‌های قلبی و حواس‌پرتی را به همراه دارد.
مهم ترین انتقاد در این زمینه نزدیکی چاه‌های فاضلاب و چاه‌های عمیق آب است که به اعتقاد برخی از کارشناسان محیط زیستی می‌تواند باعث نشت و نفوذ پساب‌های فاضلاب و شوینده‌ها که حاوی نیترات و فلزات سنگین هستند شوند. اما کارشناسان آب و فاضلاب می‌گویند به دلیل اختلاف عمق و نیز رعایت فاصله اساساً چنین امکانی وجود ندارد.
کیفیت آب، خوب، بد، متوسط؟
همه این نگرانی‌ها دکتر علی اکبر سیاری، معاون وزیر بهداشت و رئیس مرکز سلامت محیط و کار این وزارتخانه را بر آن داشت تا همراه با مدیرعامل آبفای کشور و استان تهران از خطوط انتقال لوله در دست ساخت و آزمایشگاه‌های کنترل کیفیت بازدید کند و از نزدیک در جریان سلامت آب تهران قرار گیرد. وی می‌گوید: «تهران شهر بزرگی است و برای تأمین آب آن زحمت‌های زیادی کشیده می‌شود. انتقال و بالا بردن کیفیت آب کار ساده‌ای نیست.» وی درباره استاندارد‌ها و شاخصه‌های سنجش سلامت می‌گوید: «استانداردهایی که وزارت بهداشت در رابطه با کیفیت آب دارد میزان نیترات، کلر، میکروب، فلزات سنگین و مواد عالی است و بر اساس این شاخصه‌ها در بیشتر نقاط تهران وضعیت آب مطلوب است و مردم می‌توانند با خیال راحت آب را مصرف کنند. خوشبختانه امسال نسبت به سال گذشته وضعیت بهتر شده که علت آن وارد شدن حوضه‌های جدید آبی به سیستم آبرسانی و تصفیه است.
بهداشت و سلامت آب تهران به صورت روزانه توسط شرکت آب و فاضلاب استان تهران و همچنین ۳ دانشگاه علوم پزشکی تهران، ایران و شهید بهشتی پایش می‌شود و طرح مشترکی است که به‌صورت مشترک آب را هم در مبادی ورودی و هم در محل مصرف کنترل می‌کنیم و البته اطلاعات‌مان را با هم طی تفاهم نامه‌ای که داریم تبادل می‌کنیم و اگر احساس کنیم جایی مشکلی هست سریع وارد عمل می‌شویم و نحوه استفاده از آب‌های سطحی و چاه‌ها را تغییر می‌دهیم. مثلاً اگر جایی آب چاهش آلودگی داشته باشد استفاده از آن بلافاصله ممنوع می‌شود. خوشبختانه سیستم پویایی در این رابطه وجود دارد و با توجه به تبادل اطلاعات وضعیت بسیار مطلوب و راضی‌کننده است.»
افزایش نگرانی‌های شهروندان در زمینه آب شرب تهران استفاده از آب‌های معدنی را به طور تصاعدی افزایش داده است. مردم می‌گویند زمانی آب تهران آنقدر زلال و شفاف و سبک بود که می‌شد گفت بهترین آب دنیاست اما حالا این آب فقط به درد رخت شستن و حمام کردن و ظرف شستن می‌خورد. بعضی‌ها می‌گویند آب محله ما بوی ماهی می‌دهد یا اینکه شن و ماسه دارد.
در مقابل کارشناسان نسبت به استفاده بیش از حد از آب‌های معدنی هشدار می‌دهند. آب‌های معدنی علاوه بر املاح فراوان گاه حاوی نیترات بالا و کنترل نشده‌ای نیز هستند. در خوشبینانه‌ترین حالت مصرف زیاد آب‌های معدنی می‌تواند سنگ صفرا و سنگ کلیه و مثانه تولید کند. با این حساب شک نکنید که سالم‌ترین آب همان آب شربی است که از طریق شبکه آبرسانی شهری در اختیار شما قرار می‌گیرد.
دکتر سیاری می‌گوید: «در حال حاضر مشکلی در آب تهران وجود ندارد و خوشبختانه آب‌های زیرزمینی عاری از میکروب و فلزات سنگین هستند ولی در برخی چاه‌ها نیترات وجود دارد اگرچه نه بیشتر از حد مجاز. به همین خاطر وزارت نیرو با راه‌اندازی خط لوله آبرسانی دایره‌ای در تهران سعی کرده تا شبکه‌های انتقال آب را در همه نقاط تهران به هم وصل کند تا همه از آب سالم و یکسانی بهره‌مند شوند. برای این طرح خط لوله‌ای ۱۳۰کیلومتری تهیه شده که قیمت هر متر آن حدود ۵ میلیون تومان برای دولت هزینه داشته است.»
معاون وزیر بهداشت به عکس کارشناسان دیگر هم سلامت آب تهران را تأیید می‌کند هم سلامت آب‌های معدنی و هم دستگاه‌های تصفیه آب را و عنوان می‌کند که خود از هر سه گزینه استفاده می‌کند. وی همچنین به کیفیت آب مناطق شمالی تهران نمره بیست و مناطق جنوبی نمره ۱۵ می‌دهد در عین حال تأکید می‌کند محله‌هایی که پیش از همه آب سد را دریافت می‌کنند وضع مطلوبی دارند. او در نهایت پیشنهاد می‌دهد سیستم آبرسانی کشور مثل اکثر کشورها به دو صورت آشامیدنی و بهداشتی باشد تا زحمت تصفیه و انتقال آب هدر نرود.»
وضعیت چطور است؟
احمد پرورش، مدیرعامل آبفای تهران درباره کیفیت آب مناطق جنوبی تهران نظر دیگری دارد و در این باره به «ایران» می‌گوید: «شهر تهران از نظر بهره‌برداری منابع آبی یکی از مهمترین و حساس‌ترین شهرهای دنیاست و با راه‌اندازی سامانه هوشمند کنترل کیفیت وضعیت شبکه آبرسانی درسطح شهر به صورت آنلاین و هوشمند کنترل و مدیریت می‌شود. با استفاده از این سامانه شاخص‌های کیفی آب از جمله کدری آن به صورت لحظه‌ای پایش می‌شود و در صورت بالارفتن میزان کدورت، شیر شبکه به صورت خودکار قطع می‌شود و شیر تخلیه هوا به سرعت اقدام به تخلیه آب از داخل خطوط لوله می‌کند. بنابراین این‌طور نیست که بگوییم مناطق جنوبی کیفیت آب پایین‌تری دارند.»
به گفته مهندس پرورش همزمان با انجام این فرآیندها سامانه با ارسال پیامک، مسئول بهره‌برداری منطقه را از وقوع اتفاق آگاه می‌کند تا اقدامات بعدی مانند آب‌دارکردن خط لوله از طریق خطوط دیگر بسرعت انجام شده و خللی در فرآیند آبرسانی به شهروندان ایجاد نشود.
در این ارتباط احمد مشیری، مدیر دفتر کنترل کیفیت و بهداشت آب و فاضلاب آبفای استان تهران با اطمینان دادن به مردم درباره اینکه هیچ آب چاه آلوده‌ای به شبکه‌های توزیع تهرانی‌ها منتقل نشده به «ایران» می‌گوید: «در تهران از ۷۰ درصد آب‌های سطحی که جزو بهترین آب‌های دنیاست استفاده می‌کنیم و ۳۰ درصد دیگر را از چاه‌ها می‌گیریم. البته آب چاه‌ها را ابتدا تصفیه می‌کنیم و پس از وارد کردن به مخازن مخصوص با آب‌های تصفیه شده سطحی مخلوط می‌کنیم و بعد به شبکه استفاده عمومی انتقال می‌دهیم.»
وی عنوان می‌کند: «آزمایشگاه‌های آب استان تهران مجهز به استاندارد ایزو ۱۷۰۲۵ هستند که در حقیقت یک اعتبار آزمون است. ۱۷۰۲۵ نه تنها آزمونی برای مراجع قانونی کشورمان است و قابلیت ردیابی و تأیید دارد حتی در آسیا و قاره‌های دیگر هم قابل ردیابی است به طوری که می‌توانند آزمون ما را تأیید صلاحیت کنند. این تجهیزات بر اساس آخرین متد روز دنیاست و کمترین خطا را در کنترل کیفیت آب دارد. در بسیاری از موارد بسیار حساس آب را رصد می‌کنیم، تمام آزمایش‌های فیزیکی و شیمیایی و آزمون‌های مواد عالی به طور مرتب انجام می‌شود مثلاً پس از اینکه آب تصفیه شد به آن گندزدا می‌زنند و این مواد با سایر مواد آب واکنش می‌دهد که این فعل و انفعالات هم بررسی می‌شود. در حال حاضر از هوشمندترین سیستم‌های کنترل کیفیت استفاده می‌کنیم و خروجی آب با حساسیت بالایی کنترل می‌شود.»
حمیدرضا جانباز، مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور هم در بازدید از طرح خط انتقال سد ماملو به جنوب شهر درباره کیفیت آب تهران عنوان می‌کند باتوجه به طرح‌های در دست اجرا بویژه خط ماملو یعنی تصفیه‌خانه هفتم، بخش عمده‌ای از نقاط شهر تهران دیگر مشکل کیفی آب نخواهند داشت و کیفیت آب جنوب شهر و شمال شهر تهران یکسان می‌شود.»
وی با عنوان اینکه مهمترین اقدام در طرح جامع آبرسانی مناطق غرب و جنوب‌غرب تهران، تعادل‌بخشی به آب شهر است از طرح انتقال سد ماملو و خط لوله ۱۳۰ کیلومتری در این طرح با هزینه ۵۰۰میلیارد تومانی یاد می‌کند و می‌گوید: «این طرح در جهت ارتقای میزان کیفیت آب مناطق جنوبی وتعادل کیفیت در همه مناطق است. پس از این تهرانی‌ها در همه مناطق شهر از کیفیت یکسان آبی برخوردار خواهند بود.»
منبع: تابناک