فاضلابی که ناشی از فعالیت های انسانی در خانه، ادارات و دیگر اماکن است؛ مانند حمام، دستشویی، لباسشویی ظرف شستن و... است را با نام فاضلاب بهداشتی (Sanitary Wastewater) می‌شناسیم و گاهی آن را فاضلاب شهری (Municipal Wastewater) و یا فاضلاب خانگی (Domestic Wastewater) می‌نامیم. ماهیت فاضلاب شهری یا بهداشتی به صورتی است که تقریبا می‌توان گفت این فاضلاب از نظر کیفیت فاضلاب ثابت و قابل پیش‌‌بینی بوده و تفاوت‌های جزئی ناشی از تفاوت در فرهنگ، سطح بهداشت جوامع مختلف و عادات غذایی وجود دارد. میزان دبی این نوع فاضلاب ممکن است در ساعات متفاوت شبانه روز تغییر کند اما برخلاف فاضلاب صنعتی این تغییرات بسیار زیاد نیست.
در جدول زیر آنالیز یک نمونه فاضلاب بهداشتی ورودی به تصفیه خانه در ایران است :
|
پارامتر
|
میانگین
|
|
اکسیژن مورد نیاز شیمیایی mg/L
|
480
|
|
اکسیژن مورد نیاز بیوشیمیایی mg/L
|
243
|
|
کل ذرات معلق mg/L
|
300
|
|
اکسیژن محلول mg/L
|
5
|
|
pH
|
7.5
|
|
درجه حرارت فاضلاب سانتیگراد
|
18.5
|
|
کل نیتروژن mg/L
|
48
|
|
هدایت الکتریکیs/cmµ
|
1065
|
|
کل جامدات محلول mg/L
|
730
|
رعایت نکات زیر قبل از تصفیه فاضلاب الزامی است:
1. تمامی فاضلاب‌ها باید تصفیه شوند.
2. بدون تصفیه شدن نمی‌توانند به زمین، آب سطحی و یا آب زیرزمینی تخلیه شوند.
3. نمی‌توان بدون تصفیه شدن از آنها برای آبیاری باغچه‌ها، ریختن آنها به برکه، یا عبور از لوله هایی که در نزدیکی نهرها هستند استفاده کرد.
ویژگی های فاضلاب بهداشتی
در جدول زیر ویژگی های فاضلاب بهداشتی برای سه نوع فاضلاب ضعیف، متوسط و همچنین فاضلاب قوی از نظر میزان آلودگی آورده شده است:
|
ترکیبات
|
واحد
|
ضعیف
|
متوسط
|
قوی
|
|
کل جامدات(TS)
|
mg/L
|
350
|
720
|
1200
|
|
TDS
|
mg/L
|
250
|
500
|
850
|
|
ثابت
|
mg/L
|
145
|
300
|
525
|
|
فرار
|
mg/L
|
105
|
200
|
325
|
|
SS
|
mg/L
|
100
|
220
|
350
|
|
ثابت
|
mg/L
|
20
|
55
|
75
|
|
فرار
|
mg/L
|
80
|
165
|
275
|
|
مواد قابل ته‌نشینی
|
mg/L
|
5
|
10
|
20
|
|
BOD5
|
mg/L
|
110
|
220
|
400
|
|
TOC
|
mg/L
|
80
|
160
|
290
|
|
COD
|
mg/L
|
250
|
500
|
1000
|
|
نیتروژن(بر حسب نیتروژن کل)
|
mg/L
|
20
|
40
|
85
|
|
نیتروژن آلی
|
mg/L
|
8
|
15
|
35
|
|
آمونیاک آزاد
|
mg/L
|
12
|
25
|
50
|
|
نیتریت
|
mg/L
|
0
|
0
|
0
|
|
نیترات
|
mg/L
|
0
|
0
|
0
|
|
فسفر (بر حسب فسفر کل)
|
mg/L
|
4
|
8
|
15
|
|
آلی
|
mg/L
|
1
|
3
|
5
|
|
غیرآلی
|
mg/L
|
3
|
5
|
10
|
|
کلراید
|
mg/L
|
30
|
50
|
100
|
|
سولفات
|
mg/L
|
20
|
30
|
50
|
|
قلیائیت( بر حسبCaCO3)
|
mg/L
|
50
|
100
|
200
|
|
روغن
|
mg/L
|
50
|
100
|
150
|
|
کلیفرم کل
|
No./100mL
|
10⁷-10⁶
|
10⁸-10⁷
|
10⁹-10⁸
|
|
ترکیبات آلی فرار
|
g/Lµ
|
کمتر از100
|
100-400
|
بیش از 400
|
و در جدول زیر نیز سرانه تولید فاضلاب بهداشتی در ایران (لیتر به ازای هر نفر در شبانه روز) آورده شده است:
|
ردیف
|
منشا تولید فاضلاب
|
شرایط
|
واحد
|
محدوده(لیتر در روز)
|
مقدار(لیتر در روز)
|
|
1
|
واحد مسکونی
|
شهرهای بزرگ
|
نفر
|
150-250
|
200
|
|
شهرهای کوچک
|
نفر
|
100-200
|
150
|
|
روستاها
|
نفر
|
75-150
|
125
|
|
2
|
ویلاهای تفریحی
|
بدون استخر
|
نفر
|
150-300
|
250
|
|
3
|
ساختمان‌های اداری
|
پرسنل 8 ساعته
|
نفر
|
45-85
|
70
|
|
پرسنل 24 ساعته
|
نفر
|
70-150
|
120
|
|
4
|
کارخانه‌ها و کارگاه‌های صنعتی
|
کارگر 8 ساعته
|
نفر
|
50-100
|
75
|
|
کارگر 8 ساعته با استحمام
|
نفر
|
120-170
|
140
|
|
کارگر 24 ساعته با استحمام
|
نفر
|
160-200
|
180
|
|
5
|
کارگاه‌های ساختمانی
|
پرسنل 8 ساعته
|
نفر
|
50-90
|
75
|
|
کارگر و نگهبان 24 ساعته
|
نفر
|
80-150
|
120
|
تصفیه فاضلاب در سه مرحله تصفیه اولیه، ثانویه و تکمیلی انجام می شود. تصفیه فاضلاب بهداشتی نیز به همین صورت می باشد، در یک تصفیه متعارف از فاضلاب بهداشتی شاهد مراحل زیر هستیم:
• آشغالگیر (Screening): این مرحله، اولین مرحله از تصفیه فاضلاب است. برای حذف ذرات درشت و اجسام بزرگ و ممانعت از ورود آنها به دیگر واحدهای تصفیه استفاده می شود که به دو دسته آشغالگیرهای ریز و آشغالگیر های درشت و به دو صورت آشغالگیر مکانیکی و آشغالگیر دستی تقسیم می شوند.
• دانه گیر (Grit Chamber): اولین واحدی که عمل ته نشینی در آن اتفاق می افتد دانه گیر است. ذرات سنگین تر مثل شن و ماسه قبل از ورود فاضلاب به دیگر واحدها و آسیب زدن به تجهیزات تصفیه فاضلاب در این واحد ته نشین و سپس حذف می شوند.
• ته نشینی اولیه (Primary Clarifier): حذف جامدات معلق و ذرات ریز در این مرحله انجام می شود. با توقف فاضلاب در این مرحله امکان ته نشینی ذرات به وجود می آید، همچنین در این مرحله مقداری از تصفیه ی بیولوژیکی نیز در فاضلاب اتفاق می افتد.
• تصفیه بیولوژیکی (Biological Treatment): در این مرحله با استفاده از یکی از روش های تصفیه بیولوژیکی هوازی و یا بی هوازی عمل تصفیه فاضلاب صورت می گیرد. این روش ها می تواند شامل سیستم لجن فعال، صافی چکنده و... باشد. در این روش میکروارگانیسم ها عامل تصفیه و تجزیه مواد آلی هستند.
• ته نشینی ثانویه (Secondary Clarifier): این مرحله بعد از تصفیه ثانویه است. در این مرحله مخلوط مایع پساب و لجن وارد حوض ته نشینی می شوند که لجن در آن ته نشین می شود. سپس مایع زلال روی آن خارج و به مرحله بعد می رود. مقداری از لجن باقی مانده به مرحله قبل جهت انجام واکنش های بیولوژیکی برگشت داده می شود که به آن لجن برگشتی گفته می شود.
• ضد عفونی و گندزدایی (Disinfection): در این مرحله برای تصفیه بیشتر و بهتر فاضلاب با اضافه کردن مواد شیمیایی مثل کلر و ازن به پساب تصفیه شده عمل تصفیه تکمیلی انجام می شود. اضافه کردن ماده گندزدا باعث از بین رفتن بو و باکتری های بیماری زای باقی ماده در سیستم می شود.
