آلودگی هوا و لزوم استفاده از دستگاه های تصفیه کننده هوا

آلودگی هوا ، دستگاه تصفیه هوا و چگونگی حذف ذرات :

پدیده آلودگی هوا برای ساکنان کلانشهرها پدیده شناخته شده‌ای است و به تهدیدی جدی علیه سلامت ساکنان این شهرها مبدل شده است تا جایی که امکان دارد روزی به خاطر نفس کشیدن بمیریم. همه ساله حدود سه میلیون نفر در جهان بر اثر آلودگی هوا جانشان را از دست می‌دهند و این رقم در بعضی کشورها حتی از آمار مرگ و میر ناشی از سوانح رانندگی نیز پیشی می‌گیرد.

استفاده بی رویه از خودروهای شخصی، مصرف سوخت های فسیلی به عنوان منبع انرژی، ضعف سیستم حمل و نقل عمومی و پدیده طبیعی وارونگی دما از متهمان اصلی آلودگی هوا در روزهای پاییزی و زمستانی است. اما برخلاف آنچه به نظر می رسد اثرات و پیامدهای آلودگی هوا تنها محدود به این روزها و تنها محدود به انسان نمی شود.
علاوه بر انسان ها زندگی بسیاری از دیگر موجودات زنده از جمله گیاهان نیز در معرض خطر است و اثرات ناشی از آلودگی هوا می تواند ساختمان ها و سازه های فلزی را نیز با خطراتی جدی مواجه کند.

علاوه بر این متخصصان بر این باورند پدیده شوم آلودگی هوا می تواند زمینه ساز بروز بیماری هایی نظیر اختلالات ژنتیکی در نسل امروز و حتی نسل آینده باشد. بنابراین شاید بهتر باشد بگوییم خسارات ناشی از آلودگی هوا حد و مرزی نمی شناسد. حتی اگر همین امروز راهکاری معجزه گونه آلودگی هوای شهرهای بزرگ ایران را برای همیشه تمام کند، اثرات منفی ژنتیکی آن تا نسل ها دامنگیرمان خواهد بود.

خانه ها هم ایمن نیستند

شاید تصور کنید روزهایی که به علت تعطیلی ناشی از آلودگی هوا به اجبار خانه نشین می شوید با ماندن در محیط های داخلی و خارج نشدن از خانه از عوارض و پیامدهای آلودگی هوا در امان می مانید.

اگرچه ممانعت از فعالیت یا بازی کودکان در محیط های باز و خارج نشدن از خانه بخصوص برای سالمندان و افراد مبتلا به بیماری های قلبی و ریوی تا حدی مانع از ابتلا به مسمومیت ناشی از افزایش غلظت آلاینده ها می شود اما به این معنی نیست که محیط خانه فضای امنی برای ساکنان فراهم می کند.

دکتر ساسان توانا، فوق تخصص ریه، آسم و آلرژی و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی در این باره می گوید: به طور کلی آلودگی هوا تنها به فضای خارج از ساختمان ها محدود نمی شود بلکه محیط های داخلی نیز از آلاینده ها در امان نیست در محیط بیرون از خانه شش آلاینده دی اکسیدنیتروژن، دی اکسید گوگرد، ازن، ذرات سرب، مونو اکسیدکربن و ذرات معلق ده میکرونی منشاء اصلی آلودگی هوا هستند که هر کدام اثرات مضر خودشان را دارند. برای مثال دی اکسید نیتروژن از گازهایی است که عفونت های ریوی را افزایش می دهد و در افرادی که در معرض تماس زیاد با این گاز هستند احتمال ابتلا به عفونت هایی مانند برونشیت و حتی ذات الریه افزایش می یابد.
گاز دی اکسید گوگرد نیز احتمال ابتلا به بیماری های تحریک پذیری مجاری هوایی و آسم را افزایش می دهد و ازن موجب تحریک راه های تنفسی و ابتلا به آسم می شود. اگرچه مونو اکسید کربن روی ریه ها تاثیری ندارد اما عوارض قلبی وخیمی را همراه دارد و می تواند موجب اختلال در ریتم قلب و آریتمی شود. خستگی، بی حوصلگی، کاهش عملکرد حافظه و کاهش تمرکز، کم خونی، عوارض کلیوی و دردهای شکمی مزمن از عوارض سرب است.

ذرات معلق 10 میکرونی نیز منجر به ایجاد عوارض ریوی می شود که مجاری هوایی فوقانی و تحتانی را تحت تاثیر قرار می دهد. گذشته از این آلاینده های خارجی، آلاینده های داخلی فراوانی نیز سلامت ساکنان خانه ها تهدید می کند.

دکتر توانا با اشاره به عواقب و عوارض ناشی از پدیده گرد و غبار که چند سالی است از مرزهای غربی و جنوبی به کشور راه یافته می گوید: وجود گرده گل ها و گیاهان، نگهداری از حیوانات خانگی، آلودگی ناشی از مایت ها و همچنین انتشار دود سیگار در فضاهای بسته از مهم ترین منابع آلودگی هوا در محیط های داخلی است.

مایت ها موجودات میکروسکوپی از خانواده بندپایان هستند که با چشم غیرمسلح دیده نمی شوند. این موجودات گزنده نیستند اما می توانند آلرژی ایجاد کنند. گذشته از این محیط خانه در ارتباط مستقیم با هوایبیرون است بنابراین تردیدی نیست که عوامل آلاینده بیرون از خانه بتواند محیط های داخلی راه هم تحت تاثیر خود قرار دهد.

پیشرفت های به دست آمده در حوزه فناوری های جدید منجر به ساخت دستگاه هایی شده است که تحت عنوان سیستم های تهویه و تصفیه هوا به بازار عرضه شده است. برخی تصور می کنند اینجا هم بهترین راهکار برای در امان ماندن از شر آلودگی هوا این است که دست به دامن فناوری شویم تا بلکه بتوانیم در این روزهای آلوده، قدری اکسیژن خالص به ریه هایمان برسانیم. 

به گفته دکتر توانا یکی از فناوری هایی که به نظر می رسد این روزها بیش از هر روز دیگری بتواند جای خودش را در میان ابزارهای لازم و ضروری زندگی باز کند دستگاه های تصفیه هوای خانگی است.

دستگاه های تصفیه هوای خانگی می تواند تا حدی در حذف آلاینده های محیطی تاثیرگذار باشد و حتی قابلیت حذف عوامل بیماری زای عفونی نظیر ویروس ها و باکتری ها را هم دارد. در این دستگاه ها از اشعه فرابنفش استفاده می شود که می تواند میکروارگانیسم ها را هدف قرار داده و آنها را از بین ببرد.
علاوه بر این در دستگاه های تصفیه هوا فیلترهای مختلفی وجود دارد. برای مثال فیلتر HEPA می تواند  99.97درصد ذرات بزرگ تر از سه میکرون موجود در محیط را جذب کند و برای ذراتی که قطر بزرگ تری دارد این تاثیر گذاری به مراتب بیشتر است.
استفاده از کربن فعال در دستگاه های تصفیه هوا می تواند نقش مهمی در جذب عوامل شیمیایی داشته باشد. سیستم های یونیزه کننده نیز یون های منفی را در محیط آزاد می کنند که به ذرات آلاینده می چسبند و به این ترتیب ذرات آلاینده جذب صفحات الکترواستاتیک می شود. البته گاهی این دستگاه ها منجر به تولید ازن می شود که به نوبه خود آلودگی محیط را افزایش می دهد. اگر دستگاه تصفیه هوا استاندارد باشد میزان ازن تولید شده بسیار ناچیز است. اما در صورتی که غیراستاندارد باشد ازن بیشتری تولید کرده و موجب تشدید آلودگی هوا می شود. به همین دلیل خیلی مهم است که اگر قصد خرید دستگاه تصفیه هوا دارید از تولیدکننده معتبری خرید کنید.
دستگاه هایی که مجهز به فن هستند می توانند آلودگی صوتی ایجاد کنند که در بلند مدت به شنوایی آسیب می رساند. بنابر این باز هم مهم است تولیدکننده دستگاه های تصفیه هوا معتبر و قابل اطمینان باشد.

دکتر توانا در ادامه با توجه به ضرورت تعویض یا شست وشوی بموقع فیلترها تاکید می کند: در مجموع با توجه به هزینه تعویض فیلترها و برق مصرفی، انجمن ریه آمریکا استفاده از سیستم های تصفیه هوا را مقرون به صرفه نمی داند. در حقیقت میزان تاثیر این سیستم ها در مقایسه با هزینه ها و عوارض احتمالی بسیار ناچیز است.

نکته مهم در مورد آلودگی هوای شهرهای ایران این است که آلاینده های خطرناکی مانند منوکسید کربن یا دی اکسید گوگرد به هیچ وجه توسط این دستگاه ها حذف نمی شود.

آزبست خطری که در کمین است

به گفته دکتر توانا، یکی از دیگر معضلات مطرح در کلانشهرها تولید آزبست در هواست. استفاده از آزبست در صنایع در سطح دنیا ممنوع است. در ایران در سال 1370 بصورت قانونی به تصویب رسید که براساس آن هیچ یک از صنایع داخلی نباید از آزبست استفاده کنند. آزبست پنبه کوهی یا پنبه نسوز است که در افزایش استحکام در مقابل اصطکاک موثر است. در اتومبیل ها برای تولید لنت ترمز و کلاچ از آزبست استفاده می شود تا استحکام آن افزایش یابد.

با این که در ایران استفاده از آزبست ممنوع اعلام شده است اما این ماده هنوز در صنایع مختلف کاربرد دارد. در حال حاضر آزبست موجود در هوای تهران 60 برابر کشورهای اروپایی و آمریکایی است. در ضمن آزبست یکی از عوامل مهم در ابتلا به سرطان ریه است.

دکتر توانا با اشاره به عواقب و پیامدهایی که این ماده می تواند داشته باشد می گوید: برای مشاهده نشانه ها و عوارض این ماده نیاز نیست شخص به مدت طولانی در معرض تماس با این ماده باشد. حتی تماس با این ماده در مقادیر کم و مدت زمان های کوتاه هم می تواند در افزایش احتمال ابتلا به سرطان ریه تاثیر گذار باشد.

معمولا بروز نخستین نشانه های تاثیر آزبست بر ریه 25 تا 40 سال بعد نمایان می شود بنابراین ما باید در تهران، اصفهان، شیراز، مشهد و تبریز منتظر یک سونامی بزرگ سرطان ریه باشیم.

این پزشک فوق تخصص ریه در خاتمه می گوید: وجود بنزن در هوا نیز می تواند یکی از عوامل مهم در ایجاد سرطان خون باشد. احتراق ناقص سوخت یا استفاده از سوختی که کیفیت خوبی ندارد یا به عبارتی کیفیت آن پایین است غلظت این ماده بشدت خطرناک را در هوایی که این روزها تنفس می کنیم افزایش داده است که پیامدهای بعدی وحشتناکی به همراه خواهد داشت.

باتوجه به همه این موارد به نظر می رسد آلودگی هوای کلانشهرهای ایران که نتیجه بی مبالاتی، ضعف عملکرد و پشت گوش انداختن مسئولان، تصمیم گیران و مجریان فراوانی است آنقدر شدید و خطرناک است که هزینه کردن برای خرید یک دستگاه تصفیه هوا تاثیر قابل ملاحظه ای در بهبود آن خواهد داشت.

منبع :روزنامه جام جم