آب فراوان ترین ماده است که در طبیعت به حالت جامد، مایع و گاز موجود است، و از دوعنصر اکسیژن و هیدروژن که در دمای معمولی به صورت گاز هستند تشکیل یافته است، آب گواراترین نوشیدنی است و سلول های بدن انسان بدون وجود این ماده قادر به ادامه حیات نیستند.
آب بهترین حلال شیمیایی است، بسیاری از از گازها و مواد معدنی به آسانی در آن حل می شوند.
چون هیدروژن و اکسیژن دارای ایزوتوپ های مختلف می باشند، لذا برحسب نوع ایزوتوپ این دو عنصر، مولکول آب می تواند به صورت های زیر وجود داشته باشد:
HDO، HTO، DTO یا T2O، D2O، H2O
از D2O یا آب سنگین در راکتورها استفاده می شود و در هر تن آب اقیانوس مقدار 165 گرم D2O وجود دارد. آب سرمایه ملی هر کشور می باشد که در آینده نه چندان دور ارزشی برابر نفت خواهد داشت.
1- ناخالصی های آب:
تقریبا هر ماده ای تا اندازه ای در آب محلول است و این حلالیت به دما، فشار، pH پتانسیل شیمیایی و غلظت نسبی دیگر مواد در آب بستگی دارد، در طبیعت این عوامل چنان بهم مربوط هستند که کمتر می توان حلالیت ماده ای را در آب به طور دقیق پیش بینی کرد.
در واقع آب یکی از مهم ترین حلال هاست، مخصوصا مواد قطبی ( مثل نمک ها ) به مقدار زیادی در آب حل می شوند، از این رو آب به طور خالص در طبیعت وجود ندارد، آب دریا دارای 19000ppm یون کلر و 10500ppm یون سدیم حاوی بیشترین غلظت ناخالصی می باشد ناخالصی های آب را می توان به سه دسته تقسیم کرد.
1-1: مواد معلق و ناخالصی های آلی
همانند باکتری ها، گل و لای، روغن، جلبک ها و مواد کلوییدی، بضی از مواد آلی به صورت ذرات کلوییدی هستند ( تانین Tanin )، اما بیشتر مواد آلی به صورت محلول هستند.
آلاینده های آلی ممکن است باعث بو، رنگ و طعم نامطبوع آب شوند. به خاطر تنوع زیاد مواد آلی و نیاز به آزمایشات طولانی و بعضا پرهزینه، روش معمول این است ناخالصی های آلی را با چند تست شاخص گزارش کنند. این تست های شاخص، در عین سهولت و ارزانی، معرف های خوبی از آلودگی آب به مواد آلی هستند. واحد این شاخص ها mg/lit یا ppm است.
2-1: گازها
همانند اکسیژن، دی اکسید کربن، نیتروژن، هیدروژن سولفوره و متان حلالیت گازها در آب بیشتر تابع دما و فشار جزیی آن گاز است، هرچه فشار جزیی گاز در تماس با آب بیشتر باشد حلالیت آن گاز در آب بیشتر می شود. هرچه دمای آب بیشتر باشد حلالیت گازها در آب کمتر می شود.
عامل دیگری که بر روی مقدار گاز موجود در آب تاثیر می گذارد، باکتری ها هستند، باکتری های هوازی با مصرف اکسیژن محلول در آب، باعث کاهش اکسیژن می شوند ولی باکتری های غیر هوازی با مصرف بعضی ناخالصی های موجود در آب باعث تولید گاز متان، آمونیاک یا هیدروژن سولفوره می شوند، بنابراین وجود گازهایی چون متان، آمونیاک و یا هیدروژن سولفوره در آب معرف فعالیت باکتری های غیرهوازی در آب است از این رو وجود چنین گازهایی می تواند نشانه آلودگی آب به فاضلاب های صنایع شیمیایی و یا مواد آلی در حال متلاشی شدن باشد. به هر حال هیدروژن سولفوره نمی تواند در آبی که حاوی اکسیژن محلول است، وجود داشته باشد چون اکسیژن محلول می تواند با هیدروژن سولفوره ترکیب شده و تولید گوگرد یا یون سولفات نماید.
اکسیژن، کربن دی اکسید، هیدروژن سولفوره در فرایند رسوب گذاری و خورندگی بسیار مهم هستند. این گازها در حضور آب بسیار فعال هستند. آب های طبیعی معمولا حاوی کربن دی اکسید و یون بی کربنات می باشند. این دو با اسید کربنیک یک سیستم تامپونی بوجود می آورند که باعث می شوند pH آب های طبیعی بسیار کم دستخوش تغییر شوند. pH آب ها در محدوده 5 تا 8 می باشند، هر چند که pH آب های گرم معدنی می تواند کمتر از 2 باشد. آب در تماس با هوا مقداری CO2 هوا را جذب می کند ولی غلظت زیادی CO2 در آب های زیرزمینی ناشی از تماس آب با مواد آلی در حال متلاشی شدن است.
3-1: نمک های محلول
معمولا نمک های محلول در آب به صورت کاتیون و یا آنیون هستند. کاتیون ها مثل کلسیم، منیزیم، آهن، منگنز، سدیم و ... و آنیون ها مثل بی کربنات، کربنات، هیدروکسید سولفات، کلراید، فسفات، نیترات و غیره هستند.
مزه شوری آب ناشی از غلظت یون کلر می باشد، این شوری بستگی به ترکیبات شیمیایی آب دارد. اگر کاتیون سدیم باشد در آب هایی با غلظت کلر 250mg/lit مزه شور محسوس است اما اگر کاتیون کلسیم و منیزیم باشد تا غلظت 1000mg/lit یون کلر هم ممکن است مزه شور آشکار نشود.
تلخی آب به خاطر نمک های منیزیم می باشد. مزه گس مربوط به آهن و آلومینیوم محلول در آب است. املاح آلی موجب مزه گندیدگی آب می شوند.
آب هایی که ترش هستند pH کمتر از 3 دارند و مزه صابون داشتن آب نشانه pH بالاتر از 9 می باشد.