آب آلوده باعث ایجاد چه بیماری هایی در انسان میشود؟

این بیماری ها بوسیله باکتری های بیماری زا، ویروس ها، پروتوزوئرها و کرم ها در انسان ایجاد می شوند. منابع و مخازن آب از جمله رودخانه ها، کانال آب ها، دریاچه ها و سدها بویژه در مناطق گرمسیر، محلی مناسب برای انتشار اینگونه بیماری ها می باشند. این نوع مخازن آب زمینه را برای رشد میزبان های واسط انگل ها مانند حلزون ها، ماهی ها و گیاهان آبزی و ناقلین بیماری ها مانند پشه ها و سایر حشرات گزنده فراهم می سازند. علیرغم کوشش مسئولین برای بهسازی آب بخصوص در مناطق گرمسیر، این بیماری ها ممکن است ایجاد شوند، در نتیجه قبل از برطرف ساختن آلودگی آب باید به وضعیت بهداشتی محیط زیست و مردم رسیدگی شده و آموزش های لازم به آنها بدهند تا از آلودگی آب جلوگیری شود.

بیماری های باکتریایی که از طریق آب منتقل می شوند

- وبا

عامل مولد وبا باسیل گرم منفی ویبریوکلرا وبیوتیپ التور آن می باشد. اینگونه منحصرا انگل انسان بوده و پس از تکثیر یافتن در روده انسان نوعی آنتروتوکسین تولید می کند که با اثر گذاشتن بر اپیتلیوم روده موجب دفع شدید آب و الکترولیت های بدن می گردد که از نظر بالینی با اسهال آبکی فراوان مشخص شده و درنتیجه دفع شدید آب و عدم جبران آن مرگ پیش می آید.
در جوامعی که منابع و مخازن آب از آلودگی محافظت می شوند وبا به راحتی منتشر نمی شود. کودهای انسانی که برای باروری زمین های زراعی به کار می روند اگر آلودگی وبا داشته باشند در صورت راه یافتن به جریان های آب در انتقال بیماری موثر می باشند.
این بیماری معمولا از طریق آشامیدن آب آلوده به مدفوع انسان منتقل می شود و همچنین غذای آلوده و تماس مستقیم با اشخاص بیمار نیز در گسترش بیماری موثرند. مصرف حلزون صدف دار که در آب شیرین زندگی می کند، در صورتی که خوب پخته نشده باشد، همچنین مرغ و ماهی و سایر پرندگانی که در نواحی آلوده به وبا در سال های اخیر از خاور دور به خاور نزدیک منتقل گشته و می تواند از طریق ناقلین بیماری و افرادی که در دوران کمون بسر می برند به کشورهای اروپایی نیز سرایت کرده و اپیدمی های وسیعی ایجاد کند.
با رعایت بهداشت فردی و عمومی و همچنین ممانعت از آلودگی منابع آب بوسیله مدفوع می توان از شیوع این بیماری پیشگیری کرد. واکسیناسیون علیه بیماری ارزش و کارایی کمتری نسبت به مساله رعایت بهداشت دارد.

- حصبه یا تیفوئید

عامل مولد بیماری سالمونلا تیفی یا باسیل تیفوئید می باشد. انسان تنها میزبان طبیعی آن بوده و انتقال بیماری از طریق آب و غذای آۀوده به مدفوع و ادرار اشخاص بیمار مانند شیر، کنسرو گوشت که به خوبی پخته نشده باشد و صدف های خوراکی و سبزی ها، همچنین تماس مستقیم یا غیر مستقیم با افراد بیمار و ناقلین صورت می گیرد.
باکتری مولد بیماری پس از ورود به بدن ( از راه دهان ) از طریق سیستم لنفاوی وارد جریان خون شده و ایجاد سپتی سمی می کند سپس وارد کیسه صفرا و کلیه و روده ها می شود. در مرحله اول بیمار دچار تب بالا رونده، بی قراری، سردرد و ناراحتی شدید شده وسپس بیماری با ظهور دانه های سرخ رنگ و شروع اسهال تشدید می شود که در صورت سوراخ شدن جدار روده و خونریزی و عدم درمان بیمار موجب مرگ می شود. در تعداد کمی از بیماران پس از بهبودی باسیل تیفوئید در کیسه صفرا و کلیه آنها باقی مانده و به رشد خود ادامه می دهد، در نتیجه این افراد برای مدتی طولانی و حتی تا آخر عمر خویش عامل بیماری را از طریق مدفوع و ادرار دفع می کنند.

- پاراتیفوئید یا شبه حصبه

مولد بیماری سالمونلاپاراتیفی A و B و C می باشد. شبه حصبه معمولا از طریق آب و غذای آۀوده بخصوص شیر، تخم مرغ و لبنیات و همچنین افراد ناقل سرایت می کند. سالمونلا پاراتیفی A در انسان، نوع B در حیوان و نوع C اغلب در انسان تولید بیماری می کنند که ابتلای به پاراتیفی C در امریکا متداول می باشد. با از بین بردن راه های انتقال می توان به پیشگیری بیماری کمک کرد.

- اسهال باسیلی یا دیسانتری باسیلی

عامل بروز، انواع شیگلاها از جمله شیگلا دیسانتری، شیگلافلکسنری، شیگلابویدی و شیگلاسونئی می باشند. این عفونت گاهی از طریق آب آۀوده به مدفوع انسان مبتلا به شیگلوز منتقل می شود ولی عامل اصلی انتقال آن مگس می باشد، و همچنین ازراه مصرف مواد غذایی که بوسیله افراد ناقل آلوده شده اند. خطرناک ترین نوع شیگلاها، شیگلا دیسانتری یا شیگلاشیگه ای می باشد که اگزوتوکسین تولید کرده و حالات شدیدی از درد شکم، تب، خستگی و اسهال خون آلود ایجاد می کند و اغلب کشنده است. شیگلاسونئی نسبتا بی خطر است و بیشتر در کودکان تولید بیماری می کند. شیگلا معمولا در آب یافت نمی شود ولی اپیدمی های ناشی از مصرف آب آشامیدنی آلوده به آن هم گزارش شده است. با توزیع آب سالم و عاری از عوامل عفونت زا و همچنین مبارزه با مگس و رعایت بهداشت فردی می توان از شیوع اسهال جلوگیری کرد.

- اسهال مسافرین

عامل بروز این بیماری به درستی شناخته نشده است و بعضی از انواع اشریشیا کلی بیماری زا یا به ندرت شیگلا می توانند مولد آن باشند. راه ابتلای به این عفونت احتمالا مشابه ابتلای به اسهال باسیلی بوده و آب آلوده در بعضی مواقع ممکن است عامل انتقال بیماری باشد. اسهال شیرخوارن را از این نوع اسهال می دانند.

- لپتوسپیروزیس

این بیماری بوسیله لپتوسپیراها که از دسته اسپیروکت ها و شکل مارپیچی و متحرک دارند، منتشر می گردد. ازنظر سرولوژیکی به تیپ های مختلف تقسیم بندی می شوند. لپتوسپیراها معمولا باعث بیماری سگ، موش، خوک و سایر مهرودارا می گردند و می توانند در مجرای ادرار میزبان ناقل یا بیمار بهبود یافته زندگی نموده و تکثیر نمایند، سپس از طریق ادرار از بدن میزبان خارج می شوند. این باکتری ها در آب قلیایی ( نه اسیدی ) یا خنثی برای مدت طولانی زنده می مانند و همچنین در استخرها و رودخانه های با جریان ملایم که محل رفت و آمد حیوانات آلوده می باشند، بسر می برند و در نتیجه افرادی که در این آب ها شنا کرده و یا ماهیگیری و کشتیرانی می کنند بیشتر در معرض خطر ابتلا قرار دارند. لیپوسپیراها از طریق دهان، سوراخ بینی، ملتحمه چشم و پوست خراشیده به بدن انسان نفوذ کرده و ایجاد بیماری می کنند. کارگرانی که در کشتارگاه ها و فاضلاب های محل عبور موش ها کار می کنند بیشتر در معرض خطر ابتلا می باشند. با تصفیه معمولی آب می توان این باکتری را از بین برد.
لپتوسپیروزیس از یک تب ملایم تا یک بیماری خطرناک متغیر می باشد. علایم بالینی در انسان در ارتباط با سرو تیپ عامل بیماری می باشد. سرو تیپ ایکتروهموراژیا موجب بیماری ویل همراه با تب، یرقان، خونریزی و اختلالات کلیوی می گردد که میزان مرگ ناشی از آن بالاست.

همچنین بخوانید: بور چیست

بیماری های پروتوزوئری

- آمیبیاز و اسهال آمیبی

عامل مولد بیماری آنتاموباهیستولیتیکا می باشد که معمولا در روده بزرگ انسان زندگی می کند و تولید کیست کرده که کیست از طریق مدفوع دفع می شود و با خوردن آب و غذای آلوده به کیست ها و همچنین تماس مستقیم با افراد ناقل، آلودگی منتقل می شود. مگس و حشرات نیز می توانند کیست ها را انتقال دهند. کیست در بدن میزبان جدید تبدیل به فرم فعال شده و با حمله به مخاط روده بزرگ ضایعات متعددی ایجاد می کند. آمیب ها علاوه بر حمله به جدار روده، هپاتیت یا آبسه کبدی نیز ایجاد می کند. آمیب ها علاوه بر حمله به جدار روده، هپاتیت یا آبسه کبدی نیز ایجاد می کنند. اسهال آمیبی به ندرت از طریق آب منتقل می شود مگر در مواقعی که آب تصفیه نشده آلوده به کیست ها مورد مصرف قرار گیرد. راه جلوگیری از شیوع بیماری، دفع بهداشتی فاضلاب شهری است و ضدعفونی کردن آب با کلر به میزان 2 میلیگرم در لیتر کیست ها را از بین می برد. اگر کلرآمین به قدری به آب تزریق شود که کلر باقیمانده به 0.8 میلیگرم در لیتر برسد، در pH حدود 8 کیست های آمیبی را از بین می برد.

- ژیاردیازیس

یک عفونت پروتوزوئری روده باریک می باشد، عامل مولد آن ژیاردیالامبلیا که تک یاخته تاژکدار است، می باشد. اغلب بدون نشانه بالینی است اما ممکن است به صورت اسهال حاد یا مزمن تظاهر کند. در عفونت های شدید به علت اختلالات زیاد انگل در جذب ویتامین های محلول در چربی ممکن است بیمار دچار استئاتوره، کم خونی، ضعف و کاهش وزن شود. انسان تنها مخزن این انگل می باشد و انتقال آن از طریق آب و غذای آلوده و یا تماس مستقیم افراد صورت می گیرد.

- بالانتیدیازیس

پروتوزوئر دیگر که مژه دار می باشد بالانتیدیم کلی است که با وارد شدن کیست آن از طریق آب آشامیدنی یا غذای آلوده انسان مبتلا به بالانتیدیازیس که اسهال خونی شبیه اسهال ناشی از آنتاموباست، می شود.

بیماری های ویروسی

ویروس کوچک ترین ارگانیسم بیماری زا بوده که فقط بر روی سلول های زنده میزبان رشد می کند و با ایجاد تغییراتی در آن، انواع مختلفی از بیماری ها را ایجاد می کند. بیش از یکصد نوع  مختلف ویروس در مدفوع مشاهده گردیده است. ویروس های روده ای شامل آنتروویروس ها، رئوویروس ها، پاروویروس ها و روتاویروس ها می باشند. علاوه بر آنتروویروس ها، آدنوویروس ها، رئوویروس ها، ویروس هپاتیت A و B و غیر A، پاروویروس ها و روتاویروس ها را عموما از مدفوع جدا کرده اند که دو نوع آخری موجب بروز گاستروآنتریت ویروسی می شوند.
مولد بیماری هپاتیت را یک آنتروویروس می دانند ولی به علت اینکه محیط کشت مناسبی جهت بررسی آن پیدا نشده است، اطلاعات در مورد این ویروس محدود می باشد. شواهد روشنی در دست است که بیماری یرقان از طریق منابع آب آشامیدنی آلوده می تواند منتقل گردد ولی در مورد انتقال ویروس پولیومیلیت و سایر بیماری های ویروسی از راه آب آشامیدنی مساله چندان روشن نیست. آنتروویروس ها شامل کوکساکی ویروس ها، اکوویروس ها و پولیوویروس ها می باشند. شیوع عفونت های آنتروویروسی در فصل تابستان بیشتر است و طی عفونت ویروس وارد شده و به دنبال عفونت حتی در فرد بدون علائم ظاهری، ویروس به مدت 3 تا 4 هفته از راه مدفوع دفع می شود. وفور شیوع بیماری را می توان با جدا کردن ویروس از نمونه های فاضلاب بدست آورد. راه انتقال متداول آنتروویروس ها تماس مدفوع با دهان است. رعایت بهداشت فردی از شیوع بیماری جلوگیری می کند. حشرات از جمله مگس و پشه نقش ناقلین غیرفعال را دارند. غالبا بچه های کوچک به آنتروویروس ها مبتلا می شوند. انتشار آنها از طریق قطرات بزاق و دستگاه تنفس نیز صورت می گیرد.
رئوویروس ها در جریان مطالعه فلورویوسی روده کودکان و بالغین سالم برحسب تصادف کشف کرده اند و آلودگی انسان با این ویروس ها شایع است و انتشار آن عالمگیر می باشد. رئوویروس ها از طریق دستگاه تنفس و روده انتشار می یابند. عفونت های رئوویروسی در فصل تابستان شایع تر است. انتشار آلودگی و عوارض متعدد بیماری نشان می دهد که اغلب عفونت های رئوویروسی مخفی و بدون علائم ظاهری است.

- بیماری های ناشی از ویروس های کوکساکی

عبارتند از: مننژیت آسپتیک، عضله درد اپیدمیک یا بیماری بورن هولم که یک نوع بیماری تب دار همراه با درد شدید عضلات قفسه سینه و نواحی دیگر می باشد، بیماری دست و پا و دهان باوزیکول های متعدد، آنژین تبخالی، تب ناشناخته همراه با راش و میو کاردیت نوزادان، عامل اصلی تولید اسهال در کودکان و نوزادان و نوجوانان نیز می باشد.

- بیماری های ناشی از اکوویروس ها

بیماری هایی که اکوویروس ها در پیدایش آنها موثرند عبارتند از: مننژیت آسپتیک، بیماری تب دار همراه با راش یا بدون آن، اسهال خفیف و عفونت خفیف بخش فوقانی دستگاه تنفس.

- گاستروآنتریت ویروسی

بررسی میکروسکوپ الکترونی ذرات ویروسی جدا شده از نمونه های مدفوع، دو گروه اصلی وروس ها به نام روتاویروس ها و پاروویروس ها را نشان داده که موجب بروز گاستروآنتریت ویروسی می شوند. روتاویروس ها عوامل موارد پراکنده و اپیدمیک گاستروآنتریت در دنیا می باشند که در پاییز و زمستان در کودکان 6 تا 24 ماهه شیوع پیدا می کند.
پارو ویروس ها عامل بیماری در افراد بالغ و کودکان بزرگ می باشند که شدت بیماری در هر دو مورد تا 50% می رسد. دوره کمون بیماری حدود 48 ساعت است به طوریکه یک مرتبه حمله بیماری شروع می شود. اسهال ممکن است 5 تا 8 روز ادامه یابد و به دنبال آن مدفوع پرچربی دفع می گردد. سندروم جذب یا سو جذب گزیلوز و لاکتوز تا یک هفته ادامه می یابد. انتقال این ویروس ها ممکن است از طریق آب آلوده و یا بدون دخالت آب صورت گیرد.

- پولیومیلیت

ویروس مولد این بیماری پولیوویروس ها می باشند که قادرند در غشا مغز تولید عفونت کرده و بیماری مننژیت ایجاد کنند و یا اعمال معده را متوقف سازند.
این ویروس در تولید فلج به ویژه هنگامی که پایه مغزی آلوده باشد، موثر است. پولیوویروسها در روده افراد مبتلا که ضرورتا نباید فلج باشند یافت می شود و در مدت کوتاهی پس از ابتلای به بیماری، ویروس از طریق منابع آب تصفیه نشده فاضلاب های خانگی، تماس مستقیم با افراد بیمار و همچنین غذای آلوده به مدفوع بیمار منتقل می گردد. در جوامعی که اصول بهداشت رعایت نمی شود و سطح بهداشت پایین است و همچنین مواد غذایی را در محیط آلوده نگهداری می کنند، این بیماری رایج بوده و بطور وسیعی باعث ابتلای کودکان بخصوص در اوایل زندگی می گردد. این ویروس در بدن صدف نرم تن نیز یافت می شود.
قبل از پیشگیری با واکسن ضعیف شده ویروس ( از راه دهان ) این ویروس ها عوامل بیماری زای شایع غیرعادی بودند که در ماه های مرداد تا مهر شیوع بیماری های ناشی از آنها به اوج خود می رسید. مصرف واکسن مرکب از ویروس های زنده ضعیف شده، پولیوویروس ها را در مدفوع از بین می برد ولی کاربرد واکسن مرکب از ویروس های کشته شده توسط فرمالین اگرچه از بروز ویریمی و بیماری های عصبی جلوگیری می کند ولی ایجاد عفونت روده ای بدون علائم بیماری را متوقف نمی کند.

- هپاتیت

ویروس مولد هپاتیت در روده بسر می برد و از طریق مدفوع دفع می شود. افراد مبتلای به آن مدت ها بعد از بهبودی نیز می توانند ویروس را از مدفوع خویش دفع نمایند. انتقال بیماری از طریق تماس مستقیم با افراد بیمار و آب و غذای آلوده و همچنین صدف نرم تن صورت می گیرد. اپیدمی های ناشی از مصرف آب آشامیدنی آلوده بیشتر در مناطقی اتفاق می افتد که سیستم تصفیه آب ناقص بوده و یا در سیستم توزیع آب وقفه ای ایجاد شده باشد و سرانجام آب مصرفی توسط چاه های توالت و یا بارندگی شدید آلوده شده باشد. ویروس سرم هپاتیت از طریق دیگر مثل تزریق منتقل می گردد. علائم بالینی شامل تهوع، استفراغ و بی اشتهایی، یرقان، حساسیت کبدی و حتی مرگ در هر دو مورد بیماری دیده می شود.

بیماری های ناشی از کرم ها

- شیستوزومیازیس یا بیلارزیازیس

عامل مولد بیماری نوعی از ترماتودها یا کرم های قلابدار به نام شیستوزوم ها، از جمله هماتوبیوم، مانسونی، ژاپونیکوم می باشد که در رگ های مثانه یا روده بزرگ به سر می برند و تخم های خود را از راه ادرار و مدفوع خارج می سازند. در آب های گرم و راکد با جریان ملایم که محل زندگی حلزون های آب شیرین می باشد، جنین کرم از دریچه تخم خارج شده و وارد بدن حلزون می شود و در آنجا به رشد خود ادامه می دهد. در مرحله دوم جنینی، جنین از طریق پوست و لایه مخاطی به بدن انسان نفوذ کرده و بالغ می شود و سرانجام به رگ ها راه پیدا می کند. بروز بیلارزیازیس در آفریقا، شرق دور و نزدیک و امریکای مرکزی و جنوبی گسترش دارد. بیماری به وسیله حیوانات از جمله موش نیز منتقل می شود. بیلارزیازیس مثانه در اثر ابتلای به انگل به وجود می آید که علامت مشخصه آن دفع خون همراه با ادرار می باشد. بیلارزیازیس ممکن است بیماری خطرناکی باشد و معمولا به طور وسیعی باعث آسیب کبد و سایر اندام های حیاتی بدن می گردد. با صاف کردن و کلر زنی کامل آب مورد مصرف عمومی می توان به خوبی از وقوع بیماری پیشگیری کرد. کنترل کانال های آبیاری که شرایط مناسب برای رشد و تکثیر حلزون ها را فراهم می سازد، مشکل می باشد.

-درماتیت شیستوزومی یا بیماری خارش شناگران

شیستوزوم هایی که در پرندگان موجب بروز بیماری می گردند در انسان ناراحتی پوستی به نام درماتیت شیستوزومی ایجاد می کنند. لارو این شیستوزوم از بدن میزبان واسط یعنی حلزون خارج شده و به پوست انسان نفوذ می کند. پرندگان آلوده، تخم ها را از مدفوع خود در آب دفع می کنند.

- آسکاریازیس

به وسیله آسکاریس لامبریکویدس تولید می شود. تخم حاوی لارو از طریق آب و غذای آلوده به مدفوع انسان منتقل می شود. این کرم در انسان سبب ضعف، لاغری، دل درد، بی اشتهایی و ناراحتی ریوی و سرفه می شود.

- اکی نوکوکوس یا بیماری هیداتید

عامل مولد آن اکی نوکوکوس گرانولولوزوس می باشد. مهم ترین عامل انتقال بیماری سگ، گرگ، شغال و گربه می باشند ولی ممکن است آلودگی از طریق تماس با تخم انگل که در مدفوع حیوانات آلوده موجود است و مواد غذایی یا آب آشامیدنی آلوده شده به داخل بدن راه پیدا کند. انتقال بیماری به وسیله ورود کیست به بدن صورت می گیرد.

- دراکونکولوس یا تب گینه

به وسیله دراکونکولوس مدیننسیس انتقال می یابد. ماده این کرم در پوست ایجاد تاول می کند که اگر در آب شکفته شود لاروهای آن وارد آب شده و از طریق آشامیدن این آب آلوده وارد بدن می شود. میزبان واسط آن سیکلوپس می باشد که حتی در آب دریا قادر به ادامه حیات استو سیکلوپس ها محل مناسبی برای پیمودن سیر تکامل لاروها می باشند و از طریق آب آلوده وارد معده شده و لاروهای تکامل یافته بعد از مدتی از آنها آزاد شده و تولید عفونت می کنند.

- بیماری ناشی از کرم های قلابدار

از این دسته انگل ها می توان انکیلوستومادئودنالیس و نکاتورامریکانوس را نام برد. کرم بالغ این انگل ها در روده باریک انسان زندگی می کند که تخم خود را از طریق مدفوع دفع می کند. لارو آزاد شده از تخم انگل از طریق آشامیدن یا تماس پوست و مخاط وارد بدن می شود و در ریه انسان بالغ شده و ایجاد کم خونی و ضعف شدید می کند.

با توجه به مطالب ذکر شده این مساله روشن می شود که استعمال آب سالم و پاک باعث افزایش بهداشت فردی و کاهش انتقال بیماری های مسری شامل تراخم، یرقان، عفونت های ناشی از کرم های حلقوی، شیستوزومیازیس و بیماری های روده ای ناشی از آب می گردد.
مهم ترین علت ابتلا به بیماری های ناشی از آب استفاده از منابع آب آلوده شده به وسیله انسان و حیوان می باشد. ضرورتا آب نباید مستقیما عامل بروز و شیوع بیماری باشد، بلکه آب آلوده با آلوده کردن کواد غذایی مانند شیر، گوشت، سبزی ها به وسیله شستن آنها در آب، باعث اپیدمی بیماری ها می شود.

بیشتر بخوانید :

رزین چیست؟

فیلتر پلی فسفات